Witam Cię Prezesie na moim blogu!
Dziś o szkodzie.
A dokładniej o tym, jak się obronić przed odpowiedzialnością z art. 299 k.s.h. poprzez wykazanie braku szkody po stronie wierzyciela.
Według art. 299 k.s.h. członkowie zarządu ponoszą deliktową odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadzie winy.
O tym już pisałam np. tu:
Obrona przed odpowiedzialnością z art. 299 ksh (środki obrony)
W poprzednich wpisach pisałam również, że odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o. z art. 299 k.s.h. to:
„sankcja za zawinione kierowanie sprawami spółki w sposób prowadzący do bezskuteczności egzekucji wierzytelności przeciwko spółce – znajdujące wyraz w niezłożeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości (por.m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2008 r., III CZP 143/07, OSNC 2009, Nr 3, poz. 38)”
Szkoda z art. 299 k.s.h.
Skoro mamy do czynienia z odpowiedzialnością odszkodowawczą – to musi wystąpić jakaś SZKODA.
Pojęcie szkody w art. 299 k.s.h. rozumiane jest jednak inaczej niż na gruncie przepisów ogólnych tj. art. 361 § 2 k.c.
Szkoda z art. 299 k.s.h. znajduje wyraz przede wszystkim w obniżeniu potencjału majątkowego spółki na skutek doprowadzenia spółki do stanu niewypłacalności.
Przesłanki egzoneracyjne
czyli zwalniające z odpowiedzialności
Art. 299 k.s.h. w dniu 08.02.2025 brzmi:
Art. 299. [Bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce]1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
2. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
3. Przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu.
4. Osoby, o których mowa w § 1, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
Wykazanie brak szkody
Według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2020 r., I CSK 4/19 (niepubl.)
w celu stwierdzenia braku szkody w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. po stronie niezaspokojonego wierzyciela spółki konieczne jest wykazanie, iż w postępowaniu upadłościowym wierzyciel nie uzyskałby zaspokojenia, nawet gdyby to postępowanie wszczęto wcześniej.
Jest to logiczne, skoro odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. to niejako sankcja za „niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w czasie właściwym” i doprowadzenie przez to do obniżenia jej potencjału majątkowego.
W tym ujęciu szkoda występuje w znaczeniu odbiegającym od klasycznej cywilistycznej definicji szkody rozumianej jako uszczerbek w prawnie chronionych dobrach, którego miarą jest różnica ich stanu z czasu poprzedzającego i następującego po zdarzeniu wywołującym szkodę.
Jeżeli zatem potencjał majątkowy spółki obniżył się na skutek zaniechania przez członków zarządu zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, członkowie zarządu odpowiadają tylko w granicach obniżenia tego potencjału.
Szkoda, o której mowa w art. 299 § 2 k.s.h., odpowiada różnicy w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do której nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.
Sytuacja, w której stopień zaspokojenia wierzyciela kształtowałby się tak samo mimo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, oznacza zarazem brak adekwatnego związku przyczynowego między zaniechaniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członka zarządu i szkodą doznaną przez wierzyciela.
Brak związku przyczynowo – skutkowego
Przesłankami tej odpowiedzialności oprócz szkody rozumianej w zasygnalizowany sposób są:
- istnienie zobowiązania spółki z o.o.,
- bezskuteczność egzekucji z majątku spółki oraz także
- związek przyczynowy między niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, a niezaspokojeniem się wierzyciela.
Mając powyższe na względzie stwierdzić należy, że wyłączenie odpowiedzialności członka zarządu jest możliwe wtedy, gdy:
wykaże on, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie nie zmniejszył się potencjał majątkowy spółki, a wierzyciel i tak nie uzyskałby zaspokojenia (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 marca 2007 r., III CSK 404/06 i z dnia 2 marca 2006 r., I CSK 84/2005, Biuletyn SN 2006, nr 5, s. 12).
Inaczej rzecz ujmując:
szkoda dla wierzyciela nie powstanie na skutek niewyegzekwowania określonego zobowiązania spółki, gdy brak zaspokojenia nie pozostaje w związku przyczynowym z niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, co oznacza, że zobowiązanie spółki nie mogłoby być zaspokojone z jej majątku, nawet w sytuacji, kiedy zostałby zgłoszony wniosek o upadłość we właściwym czasie.
Dowód na brak szkody z art. 299 k.s.h.
Stosownie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., V CSK 575/11 (niepubl.):
przesłanka egzoneracyjna braku szkody, uwalnia pozwanego od odpowiedzialności tylko w razie przeprowadzenia dowodu, że wierzyciel nie uzyskałby zaspokojenia swej wierzytelności z powodu braku wystarczającego majątku, nawet gdyby wszczęto postępowanie upadłościowe lub układowe na skutek wniosku w tym przedmiocie, złożonego w czasie właściwym.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2003 r., IV CK 226/02 (niepubl.) wyjaśniono z kolei, że:
szkoda w rozumieniu art. 298 § 2 k.h. (art. 299 § 2 k.s.h.) polega na obniżeniu – wskutek tego, że z winy członków zarządu nie doszło we właściwym czasie do zgłoszenia upadłości lub wszczęcia postępowania układowego – potencjału majątkowego spółki powodującego niemożność wyegzekwowania od spółki jej zobowiązań.
Jak więc taki dowód przeprowadzić?
Najcześciej wymagana jest opinia biegłego z zakresu finansów lub rachunkowości lub wyceny przedsiębiorstw.
Aby uzyskać opinię biegłego, która odpowiada na kluczowe pytania z perspektywy pozwanego członka zarządu – wymagana jest odpowiednio opisana teza dowodowa.
Pełnomocnik profesjonalny, znający meandry spraw z art. 299 k.s.h. wie jak dobrać słowa tezy dowodowej aby otrzymać informacje potrzebne do skutecznej obrony.
Członkowie zarządu odpowiadają wobec wierzyciela za tak pojmowaną szkodę,
a nie za niezaspokojone zobowiązania spółki
Dla tak rozumianej odpowiedzialności odszkodowawczej zarządu ustawa wprowadziła domniemanie owej szkody, domniemanie winy oraz swoisty związek przyczynowy między zachowaniem zarządu a ową szkodą, inny niż dla nienależytego wykonania zobowiązania głównego.
Z tych powodów omawiana odpowiedzialność członków zarządu jest zawsze odpowiedzialnością prywatnoprawną (odszkodowawczą), niezależną od charakteru niezaspokojonego zobowiązania spółki.
Członek zarządu zwalnia się z odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że zaspokojenie wierzyciela przedstawiałoby się tak samo, gdyby wniosek zgłoszono we właściwym czasie.
Sąd Najwyższy potwierdził to wyroku z dnia 24 lutego 2011 r., III CNP 26/10 w którym podkreślił, że:
trzeba ad casum ustalić, czy z niezgłoszeniem we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym konkretna szkoda po stronie wierzycieli. Zauważył, że nie da się wykluczyć sytuacji, w której nawet zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w najbardziej właściwym terminie i tak nie doprowadziłoby do zaspokojenia wierzyciela nawet w minimalnym zakresie, wobec stanu majątkowego dłużnika. Według Sądu w takim przypadku członek zarządu nie poniesie odpowiedzialności.
Zakres szkody z art. 299 k.s.h.
W wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r., II CSK 390/11 Sąd Najwyższy stwierdził z kolei, że
członek zarządu spółki z o.o. odpowiada na podstawie art. 299 k.s.h. jedynie za taką część należności spółki wobec jej wierzyciela, jaką wierzyciel otrzymałby w zainicjowanym we właściwym czasie postępowaniu upadłościowym. Jeżeli potencjał majątkowy spółki obniżył się na skutek zaniechania przez członków zarządu zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, członkowie zarządu odpowiadają tylko w granicach obniżenia tego potencjału. Szkoda, o której mowa w art. 299 § 2 k.s.h., odpowiada różnicy w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do jakiej nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.
W wyroku z dnia 20 maja 2003 r., III CKN 1281/00 Sąd Najwyższy uznał, że:
jeżeli majątek spółki jest tak mały, iż sąd oddaliłby wniosek o ogłoszenie jej upadłości ze względu na to, że majątek ten nie wystarcza nawet na koszty postępowania, to wykazując tę okoliczność członek zarządu spółki z o.o. zwolni się z odpowiedzialności ze względu na brak szkody w rozumieniu art. 298 § 2 k.h.
Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 marca 2007 r., III CSK 404/06 i w wyroku z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 661/08.
To tyle w zakresie szkody z art. 299 k.s.h. i sposobów na obronę przed odpowiedzialnością.
Jeżeli Twój prawnik mówi Ci, że nie można udowadniać, braku szkody nawet gdyby do złożenia wniosku doszło w terminie – wiesz co robić 🙂
Weronika Hoffa
radca prawny
Inne wpisy na blogu, na które polecam zajrzeć:
Obrona przed odpowiedzialnością z art. 299 ksh (środki obrony)
Obrona przed odpowiedzialnością z art. 299 k.s.h. przez wykazanie BRAKU SZKODY
Obrona członków zarządu przez wykazanie istnienia MAJĄTKU SPÓŁKI (art. 299 ksh)
Wypłacanie pieniędzy ze spółki z o.o. – najczęstsze błędy i ich możliwe konsekwencje
Nowopowołany członek zarządu sp. z o.o. może odpowiadać za błędy poprzedników
Sporządzenie sprawozdania finansowego oraz z działalności spółki z o.o.
Obrona członków zarządu przez wykazanie istnienia MAJĄTKU SPÓŁKI (art. 299 ksh)
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }